Mehmet H. GÜLEL
Avrupa Birliği tarafından yerel eserlerimize verilen coğrafi işaretlerin sayısı gün geçtikçe artıyor.En son Afyon Pastırması ile birlikte 34 eserimiz AB tarafından coğrafik işaret olarak tescil edildi. Eserler tescil ile bedel kazanıyor lakin iktisada yansıması yok denilecek kadar az. Yalnızca peynir alanında kayıt altına alınan 195 çeşit bulunuyor. Ancak coğrafik işaretli eserlere teşvikle gerçek pazarlama stratejileri ve markalaşma ile hem çiftçi refahını artıracağını hem de iktisada katkı sağlayacağını belirten temsilciler, lokal eserlerin ihracat pazarlarında yükselişi için devlet teşviklerinin gözden geçirilmesini talep ediyor.
Yüzyıllardır süregelen klâsik tekniklerin sadece bir üretim tekniği değil, birebir zamanda kültürel bir mirası ve hayat biçimini de tabir ettiğini aktaran Ambalajlı Süt ve Süt Ürünleri Derneği Başkanı Harun Çallı, “Günümüzde çağdaş tesislerde üretilen süt ve süt eserleri, büyük ölçüde bu geleneksel bilgi birikimi ve tecrübe üzerine inşa edildi. Bu nedenle, klasik metotların korunması ve desteklenmesi, çağdaş süt sanayimizin geleceği için hayati bir kıymete sahip” dedi.
Coğrafi tescilli 79 çeşit süt eseri bulunuyor
Coğrafi işaretin eserin kalitesini, ününü yahut başka özelliklerini o coğrafik bölgeye bağladığına dikkat çeken Çallı, “Coğrafi işaretler, tüketicilere ürünün özgünlüğünü ve kalitesini garanti ederken, üreticilere ise haksız rekabetten korunma imkânı sağlar. Türkiye’de Karaman Divle Obruğu Peyniri Tulum Peyniri, Erzincan Tulum peyniri, Maraş Dondurması, Kars Kaşarı, Susurluk Ayranı, Tonya Tereyağı, Antep Sıkma Peyniri üzere 79 farklı süt ve süt ürünümüz coğrafik işaretle tescillendi. 44 coğrafi işaretli peynirimiz mevcut. 42 süt eserinin ise tescili müracaat aşamasında bulunuyor. Coğrafik işarete husus olabilecek 121 adet eserimizin olması kesimin ekonomik potansiyelini göz önüne seriyor” diye konuştu.
Ezine peyniri ve Silifke’nin meşhur yoğurdu ise Avrupa’da tescil edilen birinci süt eserleri olduğunu açıklayan Çallı, Erzincan ve Tunceli’nin dağlarında güçlü şartlarda üretilen meşhur tulum peynirin yakın vakitte AB tarafından tescillendiğini aktardı. Çallı, Van Otlu peyniri, Erzurum Civil peyniri, Erzurum Göğermiş peynir, Bergama peyniri, Urfa peyniri, Şanlıurfa Sade Yağı, Edirne Beyaz Peyniri, Afyon Manda Yoğurdu, Tavas Yanık Koyun Yoğurdu, Karapınar Koyun Yoğurdu üzere süt eserlerin ise AB’den coğrafik tescil almak için sırada beklediğini bildirdi.
Türkiye’de coğrafik işaretli eserlerin ekonomik pahası artarken, üretim kaynaklarının sürdürülebilirliği, iklim koşulları ve dönemsel süt yetersizliği üzere sıkıntılar bu eserlerin endüstriye entegrasyonunu ve ihracatını zorlaştırdığını belirten Çallı, bilhassa sanayi için sürekli ve kaliteli süt tedarikinin önemine dikkat çekiyor.
Coğrafi işaretli eserler pazarda rekabet avantajı sunuyor
Coğrafik işaretleme (CI) sisteminin, bu eserleri müdafaa altına alarak, memleketler arası pazarda üreticilere rekabet avantajı sunduğuna vurgu yapan İTÜ Besin Mühendisliği Kısmı Prof. Dr. Beraat Özçelik, “AB’de coğrafik işaretli eserlerin üreticilerine kıymetli ekonomik getiriler sağladığını araştırmalar ortaya koyuyor. Türkiye coğrafik işaret alabilecek geniş bir eser yelpazesine sahip. Cİ sisteminin sunduğu yararlar üç temel başlık altında toplanabilir: üreticilerin haklarını müdafaası, pazarlama imkanı ve ekonomik yarar sağlaması. Bu nedenle, Türkiye iktisadı açısından coğrafik işaretleri ayrıntılı bir halde ele alınmalı” dedi.
“Devlet takviyeleri tekrar ele alınmalı”
Enflasyon sarmalından çıkışın anahtarının katma kıymetli eser ihracatı olduğuna vurgu yapan Harun Çallı, ileri teknoloji eserlerinin yanında süt eserlerinin de yüksek katma pahaya sahip eserler olduğunu aktardı. Çallı, “Birbirinden lezzetli peynirlerimizi dünya sofralarına aktarabildiğimiz oranda çiftçimizin refahı artacak, endüstrimiz güçlenecek” dedi.
Çallı şunları söyledi: “Çiğ süt arz talep dengesizliğinin istikrarı için coğrafik işaretli eser ihracatının artması anahtar olacak. Bunun için alışılagelen, sütümüzün kıymetini ve çiftçimizin gelirini düşüren süt tozu regülasyonunun dala katkısı gözden geçirilerek, yerine, ‘ihracata giden, kaliteli çiğ sütü, peynir üzere süt eserlerini destekleyen yeni bir model tesis edilmelidir.”
“Taklitle uğraş için siyaset oluşturulmalı”
Ezine Peynirini ve Mandıracılarını Muhafaza Geliştirme ve Tanıtma Derneği Başkanı Ali Öztürk, Ezine peyniri coğrafik işaret sonları içinde bulunan doğal bitki örtüsü, iklimi ve su kaynakları ile beslenen koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerden üretilen tam yağlı peynir çeşidi olarak yer aldığını aktardı. Öztürk, “Ayrıca peynirde, mayalamada doğal şirden maya kullanımı yanı sıra yalnızca deniz tuzu kullanılarak en az 8 ay olgunlaştırılması ile öne çıkar. Ezine peyniri AB tarafından coğrafik işaret onayının akabinde dünyada bilinirliği artmasına karşın, ticarileşmede kaydedeceği daha çok yol olduğuna inanıyoruz” diye konuştu.
Kaynak: Dünya
